Tijdgestuurde regeling

Er bestaan verschillende types tijdgestuurde regelingen. In het algemeen zijn ze in twee categorieën op te delen:

Regeling op basis van absolute tijdstippen
Regeling op basis van relatieve tijdstippen

Regeling o.b.v. absolute tijdstippen

Bij tijdgestuurde regelingen op basis van absolute tijdstippen wordt de verlichting aangepast (bv. in- of uitgeschakeld of gedimd) op welbepaalde ('vaste') tijdstippen. De regeling gebeurt met andere woorden op basis van 'verwachte' of 'voorspelde' situaties (zoals aanwezigheid of afwezigheid van personen) of noden van de gebruiker. Fabrikanten van lichtregelsystemen benoemen dit type regelsysteem veelal als 'schakelklokken'.

Bij de installatie moet in de schakelklokken geprogrammeerd worden wanneer ze een welbepaalde actie moeten uitvoeren (bv. in- of uitschakelen van de verlichting). Afhankelijk van het systeem is het mogeliik om te kiezen voor een 'scenario' dat elke dag van het jaar geldig ('dagprogramma') is, of kan gekozen worden voor een weekprogramma of zelfs jaarprogramma. Sommige schakelklokken (met een zogenaamd 'astro-programma') kunnen ook automatisch rekening houden met de zonsopgangs- en zonsondergangstijden en kunnen op die manier dagdagelijks hun acties afstemmen op de reële situatie.

Schakelklokken kunnen zowel analoog als digitaal werken. Digitale schakelklokken hebben verschillende voordelen ten opzichte van analoge schakelklokken:

Eenvoud van indienststelling
Een digitale display kan meer info weergeven en dat zorgt voor een meer intuïtieve indienststelling dan bij analoge schakelklokken, waar dit meestal via minder voor de hand liggende manipulaties, zoals het schakelen van dipswitches, moet gebeuren. Bovendien voorzien meer en meer fabrikanten de mogelijkheid om digitale schakelklokken te programmeren via een smartphone of tablet, wat de gebruiksvriendelijkheid kan verhogen.
Meer mogelijkheden
De eenvoud waarmee digitale gegevens gecapteerd en verwerkt kunnen worden, zorgt ervoor dat digitale schakelklokken meer mogelijkheden bieden. Zo is het voor digitale schakelklokken eenvoudiger om het scenario voor elke dag van het jaar te variëren, terwijl analoge schakelklokken doorgaans slechts op een week nauwkeurig ingesteld kunnen worden. Daarnaast bieden ze ook het voordeel dat een automatische zomer-/wintertijdomschakeling kan worden voorzien of kan de klok zich aanpassen aan de reële tijd via de wereldklok ('DCF77'). Een goede gebruikersinterface (al dan niet via smartphone of tablet) laat toe om op een gebruiksvriendelijke manier de bijkomende mogelijkheden te exploiteren en de parameters eenvoudig aan te passen.

WAAR TIJDGESTUURDE REGELING O.B.V. ABSOLUTE TIJDSTIPPEN TOEPASSEN?

Tijdgestuurde regelingen op basis van absolute tijdstippen zijn goedkope oplossingen om een verlichtingsinstallatie te sturen in functie van een verwacht patroon. Bij uitstek in (delen) van gebouwen waar de gebruiks- of openingsuren quasi vastliggen, zoals scholen, kantoorgebouwen, winkels of musea, kunnen ze op een eenvoudige manier gebruikscomfort, veiligheid en energiebesparing realiseren.

Door de verlichting uit te schakelen wanneer het gebouw niet in gebruik is of zelfs gesloten, kan vermeden worden dat de verlichting onnodig blijft branden en bespaart men dus energie. Hiervoor maakt men vaak gebruik van een zogenaamde 'veegpuls': met een enkele actie wordt alle verlichting in het gebouw tegelijk uitgeschakeld ('uitgeveegd'). Om het gebruik van dit type regeling te optimaliseren en ongewenste effecten of klachten te vermijden, zijn er een aantal aandachtspunten (niet limitatief):

een onvoorziene wijziging in het gebruik van het gebouw is altijd mogelijk: iemand die overwerkt, een extra activiteit, de kuisploeg die wekelijks na de kantooruren de lokalen poetst, ... Voor dergelijke gevallen wordt best een waarschuwing (bv. geleidelijk dimmen van de verlichting vóór het uitschakelen) en een manuele override voorzien: na de puls kan de gebruiker desgewenst de verlichting terug aanschakelen ;
om het energetisch potentieel optimaal te benutten wordt best ook een tweede veegpuls voorzien die een tijdje (bv. enkele uren) na de eerste wordt uitgestuurd om de verlichting die via manuele override terug werd aangezet en bleef branden terug aan te zetten ;
om veiligheidsredenen kan het aangewezen om in circulatieruimtes niet alle verlichting volledig uit te schakelen, maar bv. 1 op 3 verlichtingstoestellen te laten branden, of de toestellen te dimmen naar een oriëntatieverlichtingsniveau (bv. 3%).

Een tijdgestuurde regeling kan ook worden gebruikt om comfort- of veiligheidsredenen. Zo kan een 'astro-regeling' de verlichting aanschakelen van zodra de zon ondergaat of kan men via programmatie de verlichting zo programmeren dat de aanwezigheid van personen wordt gesimuleerd om zo personen met minder goede bedoelingen (zoals inbrekers, ...) af te schrikken.

Regeling o.b.v. relatieve tijdstippen

Tijdgestuurde regelingen op basis van relatieve tijdstippen zijn een variant van impulsrelais (relais die aan- of uitschakelen in functie van een impuls op laagspanning) en laten toe om de verlichting te schakelen na een bepaald tijdsinterval dat volgt op een andere actie. Meestal gaat het om het uitschakelen van verlichting, nadat ze gedurende een bepaalde periode was aangeschakeld en de meest verspreide toepassing is dan ook een 'trappenhuisautomaat'. Dergelijke sturingen bevinden zich in de elektriciteitskast en laten toe om de verlichting manueel aan te schakelen met een druk op een pulsdrukknop. Na een voorgeprogrammeerde tijdspanne schakelen ze automatisch de verlichting terug uit. Die tijdspanne wordt vastgelegd in functie van de typische gebruiksduur van de ruimte. Voor de veiligheid van de gebruiker is er meestal een waarschuwing (bv. traag terugdimmen van de verlichting of knipperen) om aan te geven dat de verlichting weldra zal uitschakelen. De gebruiker kan dan met een druk op de knop de regeling 'resetten' en de tijd voor uitschakeling terug van nul laten starten.

De meeste trappenhuisautomaten hebben ook een override-regeling, die zich in de schakelkast kan bevinden en mechanisch gebeurt of bij meer geavanceerde toestellen via de pulsdrukknop (bv. door die een aantal seconden ingedrukt te houden) kan worden geactiveerd. Dit laat toe om uitzonderlijk de verlichting een langere tijd (bv. 1 uur) te laten branden in specifieke omstandigheden die dat vereisen (bv. poetsen van de ruimte, verhuis van een bewoner, ...).

WAAR TIJDGESTUURDE REGELING O.B.V. RELATIEVE TIJDSTIPPEN TOEPASSEN?

Tijdgestuurde regelingen op basis van relatieve tijdstippen worden meestal in de vorm van trappenhuisautomaten toegepast. Dergelijke automaten laten toe om in grote en onregelmatige gebruikte circulatieruimten die voor korte tijd worden gebruikt, zoals trappenhuizen of gangen in appartementsgebouwen en ziekenhuizen, energiebesparingen te realiseren.

Ze zijn ook ter ondersteuning aanwezig bij heel veel andere regelstrategieën, zoals aan-/afwezigheidsdetectie of daglichtregeling en zorgen ze er voor dat het comfort en/of het energiebesparingspotentieel worden geoptimaliseerd. Zo laten ze bijvoorbeeld toe om wijzigingen in de verlichtingstoestand geleidelijk aan te laten verlopen zodat de gebruiker het niet of minder merkt of schakelen ze bij gebruik van bewegingssensoren de verlichting na een voorgeprogrammeerde tijdsperiode ('tijdsvertraging') opnieuw uit.